*Biyoloji Latince bir kelime olup, canlı bilimi anlamına gelir.
*canlı ile ilgisi olan her şey konusudur
*bir varlığın canlı olabilmesi için belli özellikleri göstermesi gerekir
CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
1. hücresel yapıda olma
*canlıyı oluşturan en küçük yapısal birim hücredir, canlılar bir hücreli,koloni,çok hücreli olabilir.yapısal anlamda iki grupta incelemek mümkündür
* ortak özellikler | prokaryot | ökaryot |
*hücre zarı | + | + |
*sitoplazma | + | + |
*DNA ve RNA | + | + |
*ATP sentezi | + | + |
*ATP kullanma | + | + |
*genetik çeşitlilik | + | + |
*ribozom | + | + |
*farklı özellikler |
prokaryot |
ökaryot |
*çekirdek zarı | - | + |
*kromozom sayısı | 1 | ks >1 |
*çekirdekçik | - | + |
*mitoz bölünme | - | + |
*mayoz bölünme | - | + |
*endoplazmik retikulum | - | + |
*golgi aygıtı | - | + |
*lizozom | - | + |
*peroksizom | - | + |
*kloroplast | - | + |
*mitokondri | - | + |
*sentrioller | - | + |
*organellerde ribozom | - | + |
*organellerde DNA | - | + |
*fagositoz | - | + |
*pinositoz | - | + |
*gamet birleşmesi | - | + |
*DNA nın tek yönlü transferi | +
| - |
not: memeli olgun alyuvarları hariç tüm canlı hücreler (kendine ait)protein sentezi yapar(monomerlerden polimer sentezleme)
not: virüsler hücresel yapı göstermezler, DNA veya RNA dan yalnız birini içerirler, sitoplazmaları yoktur, ama genetik değişime uğrarlar (mutasyon)
not: prokaryotlardan fotosentez yapanlarda klorofil pigmenti bulunur, ilgili enzimlerde sitoplazma ve zarlarda bulunmaktadır
not: prokaryotlardan O2 li solunum yapanlarda ilgili enzimler ya sitoplazmada (mavi-yeşil algler) ya da hücre zarı kıvrımları(mezozom) üzerindedir. (bakteriler)
not: çekirdek, mitokondri ve kloroplast
ü çift katlı zara sahiptirler
ü DNA ve RNA ları vardır
ü enzimleri bulunur
ü çoğalabilirler
2. organizasyon
*hücreàdokuàorganàsistemàorganizma
3. solunum(enerji üretimi
*canlılığın temel enerji kaynağı güneştir. Hücresel solunum organik bileşiklerdeki kimyasal enerjinin ATP ye dönüştürülmesidir
*O2 son e-(H+) alıcısı olarak kullanılıyorsa (aerobik) O2 li, kullanılmıyorsa (anaerobik) O2 siz solunum denir,
*O2 li solunum | *O2 siz solunum | *Hem O2 li hem O2 siz solunum |
*bazı bakteriler | *bazı bakteriler
| *bazı bakteriler |
*mavi-yeşil algler | *mayalar(fungi) |
*protistler | *bazı tohumlar |
*funguslar | *olgun alyuvarlar |
*bitkiler | *hayvan çizgili kasları |
*hayvanlar |
4. beslenme
*ototrof denilen canlılar kendi besinini kendi yapar
not: ototrof canlıàCO2 özümlemesi yapan canlıàCO2 redüksiyonu (indirgemesi) yapan canlıàinorganik besinlerden organik besin yapan canlı
a-ototrof canlılar denilince fotosentez veya kemosentez yapan canlılar düşünülmelidir.
*fotosentez
*fotosentetik canlı | *organel *pigment | *H2 kaynağı | *yan ürün |
*fotosentetik bakteriler | *klorofil | *H2 *H2S | *- *S |
*mavi-yeşil alg | *klorofil | H2O | O2 |
*euglena | *kloroplast |
*yeşil algler |
*kırmızı algler |
*esmer algler |
*kemosentez sadece bazı bakteriler tarafından yapılır. Kemosentezde canlı inorganik maddelerin oksitlenmesi ile elde ettiği enerjiyi CO2 özümlemesinde kullanır
b-heterotrof denilen canlılar besinlerini hazır alırlar
not: heterotrof canlıàCO2 özümlemesi yapamayan canlıàCO2 redüksiyonu (indirgemesi) yapamayan canlıàinorganik besinlerden organik besin yapamayan canlı
*heterotrof canlılar
*holozoik beslenme | *simbiyotik beslenme | *saprofit beslenme |
*etçiller | *mutualizm(+/+) | *sadece bazı bakteri ve bazı mantarlarda görülür |
*otçullar | *kommensalizm(+/o) |
*hem etçil hem otçullar | *parazitizm(+/-) |
c-oto-heterotrof denilen canlılar bazı nedenlerden ötürü bazen ototrof bazen heterotrof davranırlar
*euglena (ışık yoksa heterotrof davranır, ışık varsa fotosentez yapar)
*böcekçil bitki (azot-aminoasit ihtiyacını karşılamak için heterotrof davranır aynı zamanda fotosentez yapar)
5. uyarılma
*canlılar dış ortamdan gelen uyarılara açıktırlar. Bu uyarılara tepki verebilirler. Bu tepkiler canlının yapısına bağlı olarak değişkenlik gösterir
6. metabolizma
*hücresel reaksiyonların tamamına metabolizma denilmektedir. Tüm metabolik tepkimelerde enzimler rol oynarlar
metabolizma; yapım (anabolizma, asimilasyon, sentez,
özümleme) ve yıkım (katabolizma, disimilasyon, analiz
yadımlama) tepkimelerinin tümünü kapsar
enerji
Ä glikoz + glikoz à maltoz + H2O (asimilasyon)
maltoz dehidrogenaz enzimi
‚
maltoz + H2O à glikoz + glikoz (disimilasyon)
‚ maltaz enzimi
yukarıdaki yapım-yıkım tepkimeleri incelendiğinde ;
not: tüm biyosentezlerde enerji gerekir
not: hidroliz(su ile parçalama) tepkimelerinde enerji gerekmez(vücut ısısı yeterlidir)
not: bazı enzimler tersinir çalışmazlar
gibi sonuçlar çıkarılabilir
7. hareket
*hücrelerde sitoplazmik hareketler dışında sillerle,
yalancı ayaklarla, turgor basıncıyla, kamçıyla hareket gözlenebilir
*organizma boyutunda ise mantarlar hep hareketsizdir
bitkiler pasif hayvanlar ise aktif hareket gösterirler
*hareket edebilmek için mutlaka enerji gerekmektedir bu da ATP moleküllerinden karşılanmaktadır
8. homeostazi
*iç denge anlamına gelir. Tüm canlılar değişken koşullara rağmen iç ortamını dengeli bir biçimde tutmalıdır. Aksi takdirde yaşamını sürdüremez
*canlılar atıklarını uzaklaştırmalı, solunum için gerekli gazı temin etmeli, sindirim ile organik polimerleri kullanabileceği monomerler haline getirebilmeli...vs
9. büyüme
*canlılar yaşadıkları sürece büyüme eğilimindedirler
*bitkilerde büyüme sınırsızdır, hayvanlarda ise alt ve üst sınırlar mevcuttur. Canlı büyümek için beslenmeli enerji üretmeli, yapısına yeni maddeler eklemeli
not: anabolizma > katabolizma ise canlı büyür
anabolizma = katabolizma ise büyüme durur
anabolizma < katabolizma ise yaşlılık ortaya çıkar
10. üreme
*belli bir büyüme döneminden sonra canlılar nesillerini devam ettirmek amacıyla kendilerine benzer canlılar meydana getirirler
not: bir hücreli canlıda hücre bölünmesi üremedir
*eşeysiz üremede mutasyon dışında kalıtsal çeşitlilik meydana gelmezken eşeyli üremede mayoz bölünme, döllenme gibi olaylar çeşitliliği sağlar
11. adaptasyon
*çevresel etkenlerden ötürü canlılarda bazen kalıtsal olmayan değişimler görülebilir(modifikasyon)
*canlının yaşama ve üreme şansını arttıran kalıtsal uyumlara adaptasyon denir.
Mutasyon-eşeyli üreme
Äkalıtsal varyasyon
Ädoğal seleksiyon
à Ä
zayıf ölür güçlü yaşar
(genleri kaybolur) (genler yeni nesillere aktarılır)
ò
ADAPTASYON
12. ölüm
heyhat gövdelerin kaldırılma vakti gelmiştir! “koğuş kalk, çalış, didin, durmadan çabala, kazan, eğlen, evlen, yuva kur, çocuk yap, vaktin gelince efendice öl ve ölmeden önce cenazeni saygıyla kaldıracak cemaati biriktir!”
BİLİMSEL YÖNTEM
*bilim tarafsız gözlem ve deneyler sonucu ulaşılmış düzenli bilgiler toplamıdır, mantıksaldır, ahlaksal boyutla ilgilenmez, olayların nedenini açıklamaya yöneliktir
BİLİMSEL YÖNTEM BASAMAKLARI
problemin belirlenmesi
Ägözlemler yapma nitel(yapısal) nicel (sayısal)
Äveri toplama
Ätahmin yapma
ò
kontrollü deneyler yapma
ò ò
hipotez yanlış hipotez doğru
(deney sonuçları ile hipotez çelişirse ò
hipoteze dönülür ve yeni veriler ile gerçek
hipotez yenilenir) ò
TEORİ---> KANUN
*iyi bir hipotez;
ü Probleme çözüm önermeli
ü Verileri kapsamalı çelişmemeli
ü Denenebilir olmalı
ü Yeni gerçeklere ve tahminlere yol açabilmeli
ü Gerektiğinde değiştirilebilmelidir
*bilim insanı
ü Meraklı ve şüphecidir
ü İyi bir gözlemcidir
ü Güçlü bir önseziye sahiptir
ü Alçak gönüllü ve tarafsızdır
ü Gerekirse otoriteyi reddeder
ü Planlı çalışır ve sabırlıdır
